مدت حمایت قانونی از حقوق انحصاری آثار فکری چقدر است؟

آیا حقوق معنوی آثار فکری و هنری مد تابع مدت زمان قانونی است؟

آیا مدت حمایت قانونی آثار فکری متناسب با ماهیت طرح‌های مد است؟ 

حمایت از شکوفایی و پایداری نوآوری نیازمند تعیین مدت زمانی است که تمامی حقوق و منافع مادی و معنوی انحصاری نوآوران به‌ایشان تعلق داشته‌باشد تا بتوانند با برگشت سرمایه و سود حاصل هزینه‌ها را پوشش دهند و گام‌های نوآورانه بعدی را بردارند. اما، ازآنجاکه بخشی از این نوآوری در بستر اجتماع و با بهره‌مندی از امکانات، دستاوردها‌ و  شرایط موجود شکل گرفته پس از این مدت محدود، آثار نوآورانه باید در اختیار جامعه و دسترس عموم قرار گیرد. 

ماده 12 قانون حمایت حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان 1348 این مدت را 30 سال از تاریخ مرگ پدیدآورنده اثر تعیین کرده‌بود که در قانون اصلاح ماده 12 همین قانون مورخ 17/06/1389 به پنجاه سال افزایش یافت.

باید توجه داشت که برابر ماده 4 از همین قانون حقوق معنوی آفرینندگان آثار فکری محدود به زمان و مکان و قابل انتقال نیست. حال باید دید آیا این مدت حمایت قانونی متناسب با ماهیت طرح‌های مد است یا خیر؟

طرح‌های مد دارای ماهیت چرخه‌ای و عمر کوتاه مدت هستند. به‌همین دلیل در قوانین کشورهای پیش‌رو در صنعت خلاق و فرهنگی مد و لباس مدت حمایت قانونی متناسب با ماهیت طرح‌های مد و لباس تعیین‌شده(مدت قانونی) و یا اینکه تعیین آن را با توجه به اوضاع و احوال و طرح مد موضوع هر پرونده به تشخیص قاضی (قضایی)  و  رویه قضایی واگذار کرده‌اند.

البته، این مهم در شرایطی امکان‌پذیر است که جایگاه قانونی طرح مد در قوانین حقوق مالکیت فکری تبیین شده‌باشد.

به‌هر ترتیب، در شرایط کنونی نمی‌توان انتظار داشت که مدت حمایت مندرج در قانون داخلی متناسب با ماهیت طرح‌های مد باشد.

Dr. Leila Aalikhani

​